Sunday, June 3, 2007

Amazing Sri Lanka


The founder of Suwannamalika stupa

Mahintalay stupa

The Great Mahintalay stupa

Suwannamalika Stupa

สัมผัสเกาะงามเหมือนมรกตที่หยดอยู่ในมหาสมุทรอินเดีย นำนมัสการ พระธาตุเขี้ยวแก้ว อันศักดิ์สิทธิ์ และต้นพระศรีมหาโพธิ์ อายุยืนที่สุดในโลกปลูกโดยพระภิกษุณีสังฆมิตตา พระธิดาพระเจ้าอโศกมหาราช อายุ ๒,๓๐๐ ปี ย้อนรอยอดีตกับนครหลวงแห่งแรกของเกาะสิงหล อนุราธปุระ ชิมชารสเลิศของโลกพักบนยอดเขาในไร่ชาด้วยบรรยาศน่าประทับใจ ช้อปปิ้งอัญมณีศรีลังกาที่มีชื่อก้องโลก
ท่านจะได้ชม
โคลัมโบ เมืองหลวงปัจจุบัน-วัดคงคาราม ชมวิหารกลางน้ำ
• วัดกัลยาณีวิหาร นมัสการพระบรมสารีริกธาตุ และพระสถูปเจดีย์ใหญ่ที่สร้างขึ้นเป็นอนุสรณ์สถานที่พระพุทธองค์เคยเสด็จมาประทับด้วยพระองค์เอง
อนุราธปุระ เมืองหลวงแห่งแรก นมัสการต้นพระศรีมหาโพธิ์ ซึ่งนำกิ่งจากต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่พระพุทธองค์ประทับตรัสรู้ที่พุทธคยา มาปลูกโดยพระภิกษุณีสังฆมิตตา ณ สวนเมฆวัน ของพระเจ้า เทวานัมปิยติสสะ อายุประมาณ ๒,๓๐๐ กว่าปีมาแล้ว
โปโลนารุวะ เมืองหลวงแห่งที่ ๒ ของศรีลังกา ชมวัดกัลวิหาร ที่มีพระพุทธรูปสลักจากหินผาน่าอัศจรรย์ และพระไตรปิฎกฉบับหินผา และพระราชวังพระเจ้าปรักมพาหุมหาราช ผู้อุปถัมภ์การทำสังคายนา
สิกิริยา เมืองปราการบนยอดเขาของพระเจ้ากัสยปะ พยายามชลอสรรค์ลงมาสู่พื้นพิภพ หรือพระราชวังลอยฟ้าน่าอัศจรรย์
• ภาพเขียนสีปูนเปียกนางอัปสรบนหน้าผาสูงชัน อายุพันกว่าปี สียังสดใสงดงามราวกับจำลองนางสวรรค์บนพื้นพิภพ
แคนดี้ ชมเมืองหลวงแห่งที่ ๓ คือ สิริวัฒนานคร ชมทิวทัศน์บนยอดเขามองลงมาเห็นทะเลสาบที่ทอดยาวกว้างใหญ่ ขุดโดยน้ำมือของมนุษย์
• วัดพระธาตุเขี้ยวแก้ว นมัสการพระทันตธาตุที่ศักดิ์สิทธิ์(ฟันของพระพุทธเจ้า)
• วัดอัสคิริยา ที่พระอุบาลี จากกรุงศรีอยุธยา เคยเป็นพระอุปัชฌาย์บวชพระภิกษุชาวสิงหล จนเกิดนิกายสยามวงศ์มาจนทุกวันนี้
นอราเลีย ชมสวนสีดา สวนแห่งวรรณคดี ซึ่งทศกัณฐ์นำนางสีดา มากักขังไว้พบกับรรยากาศอันสดชื่น งดงามเขียวชอุ่มด้วยไร่ชา บนยอดเขาสูง ๗,๐๐๐ ฟุต อันเป็นที่พักตากอากาศอันสวยงาม และมีชื่อเสียงที่สุดในเอเชีย.
ติดต่อได้ที่ พระมหาถนัด อตฺถจารี วัดไทยกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. 13440 Layhill Rd. Silver Spring, MD 20906 Tel. (301) 871-8660-1, 240-464 7091
Fax.301-871-5007,E-mail:t_inthisan@hotmail.com, t_inthisan@rediffmail.com

Program of the Pilgrimage tour to Sri Lanka

Day 01 Airport/Negombo (21 February, 2007)
Arrive at the Colombo Airport and transfer to
Negombo. Stay overnight at the DOLPHIN RESORT,
( 4 1/2 star ++) the best hotel in Negombo.
Negombo is located close to the Airport and is a
Sea-side resort area. The drive time from the airport to
Negombo is about 35 minutes. The Hotel is located
right on the beach and we have reserved the Deluxe
rooms in the main building, facing the Indian Ocean.

Day 02 Negombo/Anuradhapura (22 February, 2007)
After breakfast we will leave for Anuradhapura. Lunch will
be served before 11.30 a.m. After lunch, we visit Mihintale,
then return to Anuradhapura to visit the Swarnamali Chaitiya,
Thuparama, and the Mirisawetiya Dagoba
(all of which were built during the 2nd Century AD).
Later in the evening we visit the " Jaya Sri Maha Bodhi"
tree, the worlds oldest documented tree which is over
2,500 years old. This is a sapling of the same Bo Tree
under which the Lord Buddha attained Enlightenment.
Dinner and an overnight stay will take place at the PALM
GARDEN VILLAGE HOTEL ( 4 star).


Anuradhapura is the 1st Capital of the Island serving as capital from
the 4th to the11th Century AD. The drive time to Anuradhapura
from Negombo is around 3 1/2 hours (including stops).

Day 03 Anuradhapura/Aukana/Dambulla (23 February, 2007)
After breakfast, we leave for Aukana. The drive time
to Aukana from Anuradhapura is about 1 hour and 30 minutes.
The Aukana Buddha statue is 13 meters
in height and was built by King Datusena in the 5th
century.

Lunch will be served at a restaurant in Dambulla before 11.30.
After lunch, we visit the Dambulla Cave Temples of the
1st century AD. We will see paintings on the walls dating
back to the 1st century and also hundreds of Statues of
the Lord Buddha in 04 caves.
Next, we proceed to the KANDALAMA HOTEL for dinner and
an overnight stay (5 star)

Day 04 Dambulla/Matale/Kandy (24 February, 2007)
After breakfast we leave for Matale.
The drive time is about 1 hour and 30 minutes.
We will visit the Alu Vihare, the 2nd Century Cave
Temple and continue to Kandy for lunch.
After lunch, we visit the Royal Botanic Gardens and the
Market area.
Kandy was the last Kingdom of the Sri Lankan Kings
before it was handed over to the British by treaty
on the 15th march 1815.
Kandy is one of the most picturesque cities on the
Island - located on the foothills of the high rise
Mountain range. It is the most holy city in Sri Lanka,
as it holds the Sacred Tooth Relic of the Lord Buddha
at the Temple of the Tooth Relic. The Sacred Tooth Relic was
brought to Kandy in 1590.
Dinner and an overnight stay will be provided at the MAHAWELI
REACH HOTEL (5 stars)

Day 05 Kandy (25 February, 2007)
We will have Breakfast at Hotel. Then we visit both Maha Nayaka's,
Visit the Temple of the Tooth Relic of the Lord Buddha. We will make offerings at the Buddha statue. We will have lunch at a Restaurant.
Dinner and an overnight stay will be provided at the MAHAWELI
REACH HOTEL.

Day 06 Kandy/Nuwara Eliya (26 February, 2007)
After breakfast, we leave for Nuwara Eliya.
The drive time to Nuwara Eliya is about 3 1/2 hours
(with stops).
Nuwara Eliya is located 2,200 meters above the
sea level and the drive is breathtaking with beautiful
Mountain scenery, water falls and a tea plantation.
The climate in Nuwara Eliya is cool during this time
of year and it drops down to about 09 degrees at night.
We visit the Tea Factory/Estate and water falls.
We will have lunch at a Restaurant.
When we arrive at Nuwara Eliya and visit the city,
dinner and an overnight stay will be provided at the
GRAND HOTEL.
Day 07 Nuwara Eliya/ /Colombo (27 February, 2007)

After breakfast we leave for Colombo via Avissawella
The drive time from Bandarawela is about 3hours (with
stops). We will make offerings to the Buddha statue at Balangoda.
Lunch will be served at a restaurant.
Then we drive to Colombo. The drive time about 2 1/2 hours.
There will be a ceremony involving making offerings to the Buddha statue.
Dinner and an overnight stay will be at the TAJ SAMUDRA HOTEL
(5 star)
Day 08 Colombo/Airport (28 February, 2007)
After breakfast, we travel to the airport.
The drive time to the airport is about 1 hour and 15 minutes.

The Buddha's Relics


Buddha tooth Relics

Mahintalay near Anurathpura

The City of Kandy

The Aukana Buddha statue

ความรู้เรื่อง “พระบรมสารีริกธาตุ”
คำว่า พระบรมสารีริกธาตุ หมายถึงกระดูกของพระพุทธเจ้า คำว่า “พระธาตุ” หมายถึง กระดูก หรือ ส่วนต่าง ๆ ของร่างกายผู้ที่บรรลุธรรม มีจิตใจที่บริสุทธิ์ หมดกิเลส เป็นพระอรหันต์ ซึ่งเหลือจากการถูกเผา บางทีเรียกว่า อรหันต์ธาตุ มีทั้งพระสาวก และสาวิกาของพระพุทธเจ้า รวมถึงพระปัจเจกพุทธเจ้า และอุบาสก อุบาสิกาผู้บรรลุพระอรหันต์ด้วย
พระบรมสารีริกธาตุ และพระธาตุ ตรงกับคำภาษาอังกฤษ ว่า Relic ซึ่งตรงกับภาษาลาติว่า “Reliquiae” แปลว่าส่วนที่เหลืออยู่ (Remains) ชนเผ่าทั้งหลายในอดีตนิยมเก็บกระดูกคนไว้ และถือเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ประเพณีนิยมในทางพระพุทธศาสนาไม่ว่าจะในยุคของพระพุทธเจ้าองค์ไหน นับตั้งแต่พระพุทธเจ้านามว่าทีปังกร มาจนถึงพระพุทธเจ้าพระนามว่าโคดม การเก็บอัฐิ หรือ พระบรมสารีริกธาตุ พระสารีริกธาตุ หรือ แม้แต่พระธาตุ ไว้สักการบูชาก็มีปรากฎให้เห็นโดยทั่วไป
ในคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนากล่าวถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่เป็นเครื่องระลึกถึงพระพุทธเจ้าที่ปรินิพพานไปแล้ว มี ๔ ประเภทด้วยกันคือ
๑. ธาตุเจดีย์ คือ พระบรมสารีริกธาตุ
๒. บริโภคเจดีย์ คือ สังเวชนียสถาน ๔ ตำบล
๓. ธรรมเจดีย์ คือ จารึกข้อพระธรรม
๔. อุเทสิกเจดีย์ คือ สัญลักษณ์แทนพระพุทธเจ้า เช่น ตราธรรมจักร พระพุทธรูป รอยพระบาท พระแท่นวัชรอาสน์ เป็นต้น
พระบรมสารีริกธาตุ มี ๒ ประเภท
๑. พระบรมสารีริกธาตุที่ไม่แตกกระจาย มี ๗ ส่วน คือ พระเขี้ยวแก้ว ๔ องค์ พระรากขวัญ ๒ องค์ พระอุณหิส หรือส่วนพระนลาฎ ๑ องค์ คำว่า “ ไม่แตกกระจาย” หมายถึงยังความเป็นรูปร่าง เป็นแท่ง หรือ เป็นกลุ่มก้อนสมบูรณ์ ไม่มีส่วนไหนหักบิ่นไป คือ ธาตุไฟไม่สามารถไหม้ให้เปลี่ยนแปรไปได้ขณะร่างกายถูกเผา
๒. พระบรมสารีริกธาตุที่แตกกระจาย คือส่วนอื่น ๆ นอกเหนือจาก ๗ ส่วนที่กล่าวแล้วนั้น จะมีรูปพรรณสัณฐานที่แตกต่างกันออกไป เช่นขนาดเท่าเมล็ดพันธุ์ผักกาด ขนาดเท่าเมล็ดข้าวสารหัก และบ้างมีขนาดใหญ่เท่าเมล็ดถั่วเหลือง กล่าวคือ เป็นพระธาตุที่เหลือจากที่ศพถูกเผา หรือ ได้ถวายพระเพลิงแล้ว ยังคงเหลือสภาพที่จะต้องเก็บไว้สักการบูชา
ในคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาได้กล่าวถึงการแบ่งพระบรมสารีริกธาตุของพระสมณโคดม สัมมาสัมพุทธเจ้าองค์ปัจจุบัน โดยมีการแบ่งไปประดิษฐานในนานาประเทศ ได้มีการสร้างพระสถูปบรรจุไว้ รวมทั้งสิ้น ๘ แห่ง คือ
๑. พวกเจ้าลิจฉวี ทรงสร้างสถูปบรรจุที่กรุงเวสาลี
๒. พวกเจ้าศากยะ ทรงสร้างสถูปบรรจุที่กรุงกบิลพัสดุ์
๓. พวกเจ้าถูลี ทรงสร้างสถูปบรรจุที่เมืองอัลลกัปปะ
๔. พวกเจ้าโกลิยะ ทรงสร้างสถูปบรรจุที่เมืองรามคาม
๕. พวกเจ้ามัลละแห่งเมืองปาวา ทรงสร้างสถูปบรรจุที่เมืองปาวา
๖. พวกเจ้ามัลละแห่งเมืองกุสินารา ทรงสร้างสถูปบรรจุที่กรุงกุสินารา
๗. พระเจ้าอชาตศัตรู เวเทหิบุตร ทรงสร้างสถูปบรรจุที่กรุงราชคฤห์
๘. มหาพราหมณ์ สร้างสถูปบรรจุไว้ที่เมืองเวฎฐทีกะ
ส่วนพวกเจ้าโมริยะ ได้ทราบข่าวปรินิพพานภายหลังได้ส่งทูตมาขอส่วนแบ่ง แต่ไว้แค่พระอังคาร(เถ้าถ่าน) นำไปสร้างสถูปบรรจุพระอังคารสถูป ที่เมืองปิปผลิลัน ส่วนโทณพราหมณ์ผู้ใช้ทะนานตวงพระบรมสารีริกธาตุแบ่งแก่กษัตริย์ทั้งหลาย ได้สร้างสถูปบรรจุทะนานไว้ที่เมืองกุสินารา เรียกว่า “ตุมพสถูป” ยังคงมีหลักฐานปรากฎเท่าทุกวันนี้
พระบรมสารีริกธาตุกระจายไปสู่ประเทศต่าง ๆได้อย่างไร
ลุถึงสมัยพระเจ้าอโศกมหาราชขึ้นครองราชย์ในปี พ.ศ. ๒๑๘ ทรงเลื่อมใสในทางพระพุทธศาสนาโดยได้ฟังธรรมจากนิโครธสามเณร และต่อมาได้อุปถัมภ์การทำสังคายนาครั้งที่ ๓ โดยมีพระโมคคัลลีบุตรติสสะเถระ เป็นประธาน และได้นำพระองค์เสด็จธรรมยาตราจาริกกราบไหว้พุทธสถานที่สำคัญ ได้พบพระสถูปที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุในที่ต่าง ๆ ที่เสด็จไปถึง หลังจากนั้นพระองค์ได้สร้างอาราม (วัด) จำนวนถึง ๘๔,๐๐๐ แห่งเพื่อถวายเป็นพุทธบูชาและเผยแผ่พระพุทธศาสนาให้มั่นคง ทรงรับสั่งให้สร้างพระสถูป ๘๔,๐๐๐ องค์ บรรจุพระบรมสาริริกธาตุประดิษฐานไว้ในที่ต่าง ๆ ทั้งในและนอกราชอาณาจักรของพระองค์ สันนิษฐานว่า แม้ในคราวส่งสมณทูต ๙ สาย ออกไปประกาศพระพุทธศาสนายังที่ต่าง ๆ ได้ให้อัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุไปด้วยทุกสาย ทำให้พระบรมสารีริกธาตุกระจายไปสู่นานาประเทศตั้งแต่บัดนั้นเป็นมา รวมทั้งประเทศไทยซึ่งเป็นดินแดนสุวรรณภูมิ ที่พระธรรมทูตสายที่ ๘ คือ พระโสณะ พระอุตตระ เดินทางมาถึง ได้ประดิษฐานพระพุทธศาสนาลงในดินแดนส่วนนี้ โดยมีพระมหาธาตุเจดีย์ที่นครศรีธรรมราช และพระปฐมเจดีย์ ตามหลักฐานว่าสร้างขึ้นเพื่อบรรจุพระบรมสาริกริกธาตุเป็นหลักฐานสืบมาถึงทุกวันนี้.


*บันทึกข้อมูล และถ่ายภาพ โดย ดร.พระมหาถนัด อตฺถจารี

The Bodhi Tree in Anurathapura


ต้นพระศรีมหาโพธิ์ อายุ ๑๓๐๐ ปี เมืองอนุราธปุระ

วัดพระธาตุเขี้ยวแก้ว เมืองแคนดี้

พระพุทธรูปปางไสยาสน์ เมืองอนุราธปุระ

พระพุทธรูปหินแกะสลัก Aukana

Dumbulla : วิหารถ้ำที่มีพระพุทธรูปแกะสลักจากหินในถ้ำ


ความเป็นมาในการอัญเชิญพระสารีริกธาตุ จากประเทศศรีลังกา*
เมื่อวันที่ ๒๑-๒๘ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๐ คณะจาริกบุญแสวงธรรมจากอเมริกา โดยพระเทพกิตติโสภณ ประธานสมัชชาสงฆ์ไทย ในสหรัฐอเมริกา และนำญาติโยมจากมหานครนิวยอร์ค เดลแวร์ นิวเจอร์ซี่ และแมรี่แลนด์ พร้อมทั้งญาติโยมจากประเทศไทยรวมทั้งพระสงฆ์ และฆราวาส ๓๕ ชีวิต โดยมี ดร.พระมหาถนัด อตฺถจารี พระธรรมทูตวัดไทยกรุงวอชิงตัน,ดี.ซี. เป็นผู้ประสานงานจัดรายการนำนมัสการพุทธศาสนสถานที่สำคัญในประเทศศรีลังกา สถานที่สำคัญที่สุดในเกาะลังกา คือวัดพระทันตธาตุ หรือ พระธาตุเขี้ยวแก้ว ที่ศักดิ์สิทธิ์ เป็นสมบัติอันค้ำค่าของชาวพุทธศรีลังกา และชาวพุทธทั่วโลก และต้นพระศรีมหาโพธิ์ ซึ่งนำกิ่งจากต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่พระพุทธองค์ประทับตรัสรู้ที่พุทธคยา มีอายุยืนที่สุดในโลกปลูกโดยพระภิกษุณีสังฆมิตตา พระธิดาพระเจ้าอโศกมหาราช อายุ ๒,๓๐๐ กว่าปีมาแล้ว ย้อนรอยอดีตกับนครหลวงแห่งแรกของเกาะสิงหล อนุราธปุระ ได้นมัสการพระสถูปเจดีย์เก่าแก่ เช่น สุวรรณมิกเจดีย์ ที่ใหญ่และเก่าแก่ที่สุด สร้างโดยพระเจ้าทุฎฐคามินีอภัย และชมวัดมหินตเล สถานที่จำพรรษาของพระมหินทรเถระผู้นำพระพุทธศาสนามาเผยแผร่ ณ เกาะลังกา เมื่อพุทธศตวรรตที่ ๓ ชมโบราณสถานในเมือง โปโลนนารุวะ เมืองหลวงแห่งที่ ๒ ของศรีลังกา ชมวัดกัลวิหาร ที่มีพระพุทธรูปสลักจากหินผาน่าอัศจรรย์ และพระไตรปิฎกฉบับหินผา และพระราชวังพระเจ้าปรักมพาหุมหาราช ผู้อุปถัมภ์การทำสังคายนา และได้ชมพระราชวังลอยฟ้า สิกิริยา เมืองปราการบนยอดเขาของพระเจ้ากัสยปะ พยายามชลอสรรค์ลงมาสู่พื้นพิภพ หรือพระราชวังลอยฟ้าน่าอัศจรรย์ มีภาพเขียนสีปูนเปียกนางอัปสรบนหน้าผาสูงชัน อายุพันกว่าปี สียังสดใสงดงามราวกับจำลองนางสวรรค์ลงมาไว้บนพื้นพิภพ
ชมเมืองหลวงแห่งที่ ๓ คือ สิงหวัฒนานคร หรือ ที่รู้จักกันในปัจจุบัน คือ เมือง แคนดี้ ชมทิวทัศน์บนยอดเขามองลงมาเห็นทะเลสาบที่ทอดยาวกว้างใหญ่ ขุดโดยน้ำมือของมนุษย์ วัดพระธาตุเขี้ยวแก้ว นมัสการพระทันตธาตุที่ศักดิ์สิทธิ์(ฟันของพระพุทธเจ้า)วัดอัสคิริยา ที่พระอุบาลี จากกรุงศรีอยุธยา เคยเป็นพระอุปัชฌาย์บวชพระภิกษุชาวสิงหล จนเกิดนิกายสยามวงศ์มาจนทุกวันนี้
และ โคลัมโบ เมืองหลวงปัจจุบัน-วัดคงคาราม ชมวิหารกลางน้ำ วัดกัลยาณีวิหาร นมัสการพระบรมสารีริกธาตุ และพระสถูปเจดีย์ใหญ่ที่สร้างขึ้นเป็นอนุสรณ์สถานที่พระพุทธองค์เคยเสด็จมาประทับด้วยพระองค์เอง
สุดท้ายได้ร่วมงานถวายพระพุทธรูปที่หมู่บ้าน Velisavala ซึ่งเป็นบ้านเกิดของท่าน ธัมมานันทะ พระภิกษุชาวสิงหล ที่ไปศึกษาต่อในมหาจุฬาฯ มหาวิทยาลัยสงฆ์แห่งคณะสงฆ์ไทย และได้พำนักอยู่ที่วัดอัมพวัน เป็นผู้นำคณะมาถวายพระพุทธรูป และรูปปั้นพระมหินทรเถระ องค์อรหันต์ที่นำพระพุทธศาสนามาประดิษฐานที่เกาะลังกาเป็นครั้งแรก
ในโอกาสนี้เพื่อเป็นการสมนาคุณแก่คณะพระธรรมทูตจากสหรัฐอเมริกา นำโดยพระเดชพระคุณ พระเทพกิตติโสภณ ประธานสมัชชาสงฆ์ไทยในสหรัฐอเมริกา ที่ได้นำพระพุทธรูปมาถวายเพื่อเป็นการเชื่อมสัมพันธไมตรีระหว่างคณะสงฆ์ทั้ง ๒ ประเทศ ทางคณะกรรมการวัดจึงได้มอบถวายพระสารีริกธาตุ ๑ องค์ เพื่อให้มาประดิษฐานไว้ที่วัดไทยกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. เมืองหลวงของสหรัฐอเมริกา เพื่อให้พุทธศาสนิกชนได้กราบไหว้สักการบูชา เพื่อเพิ่มพูนบุญกุศล เป็นมงคลแก่ชีวิต

ขอเชิญนมัสการพระสารีริกธาตุอัญเชิญมาจากประเทศศรีลังกา
เฉลิมฉลอง วันวิสาขบูชา มหาพุทธชยันตี
พุทธศาสนยุกาลครบ ๒๕๕๐ ปี
ณ วัดไทยกรุงวอชิงตัน ดี.ซี.
วันที่ ๒๕-๒๖-๒๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๐
ร่วมประสานใจบวชเนกขัมมจารี -เนกขัมมจาริณี ถวายเป็นพุทธบูชา
เพิ่มพูนบุญกุศล เป็นมงคลแก่ชีวิต

วันวิสาขบูชา เชิญประชาชาวพุทธ กายใจบริสุทธิ์ น้อมเป็นพุทธบูชา


ความรู้เรื่อง “พระบรมสารีริกธาตุ”
คำว่า พระบรมสารีริกธาตุ หมายถึงกระดูกของพระพุทธเจ้า คำว่า “พระธาตุ” หมายถึง กระดูก หรือ ส่วนต่าง ๆ ของร่างกายผู้ที่บรรลุธรรม มีจิตใจที่บริสุทธิ์ หมดกิเลส เป็นพระอรหันต์ ซึ่งเหลือจากการถูกเผา บางทีเรียกว่า อรหันต์ธาตุ มีทั้งพระสาวก และสาวิกาของพระพุทธเจ้า รวมถึงพระปัจเจกพุทธเจ้า และอุบาสก อุบาสิกาผู้บรรลุพระอรหันต์ด้วย
พระบรมสารีริกธาตุ และพระธาตุ ตรงกับคำภาษาอังกฤษ ว่า Relic ซึ่งตรงกับภาษาลาติว่า “Reliquiae” แปลว่าส่วนที่เหลืออยู่ (Remains) ชนเผ่าทั้งหลายในอดีตนิยมเก็บกระดูกคนไว้ และถือเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ประเพณีนิยมในทางพระพุทธศาสนาไม่ว่าจะในยุคของพระพุทธเจ้าองค์ไหน นับตั้งแต่พระพุทธเจ้านามว่าทีปังกร มาจนถึงพระพุทธเจ้าพระนามว่าโคดม การเก็บอัฐิ หรือ พระบรมสารีริกธาตุ พระสารีริกธาตุ หรือ แม้แต่พระธาตุ ไว้สักการบูชาก็มีปรากฎให้เห็นโดยทั่วไป
ในคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนากล่าวถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่เป็นเครื่องระลึกถึงพระพุทธเจ้าที่ปรินิพพานไปแล้ว มี ๔ ประเภทด้วยกันคือ
๑. ธาตุเจดีย์ คือ พระบรมสารีริกธาตุ
๒. บริโภคเจดีย์ คือ สังเวชนียสถาน ๔ ตำบล
๓. ธรรมเจดีย์ คือ จารึกข้อพระธรรม
๔. อุเทสิกเจดีย์ คือ สัญลักษณ์แทนพระพุทธเจ้า เช่น ตราธรรมจักร พระพุทธรูป รอยพระบาท พระแท่นวัชรอาสน์ เป็นต้น
พระบรมสารีริกธาตุ มี ๒ ประเภท
๑. พระบรมสารีริกธาตุที่ไม่แตกกระจาย มี ๗ ส่วน คือ พระเขี้ยวแก้ว ๔ องค์ พระรากขวัญ ๒ องค์ พระอุณหิส หรือส่วนพระนลาฎ ๑ องค์ คำว่า “ ไม่แตกกระจาย” หมายถึงยังความเป็นรูปร่าง เป็นแท่ง หรือ เป็นกลุ่มก้อนสมบูรณ์ ไม่มีส่วนไหนหักบิ่นไป คือ ธาตุไฟไม่สามารถไหม้ให้เปลี่ยนแปรไปได้ขณะร่างกายถูกเผา
๒. พระบรมสารีริกธาตุที่แตกกระจาย คือส่วนอื่น ๆ นอกเหนือจาก ๗ ส่วนที่กล่าวแล้วนั้น จะมีรูปพรรณสัณฐานที่แตกต่างกันออกไป เช่นขนาดเท่าเมล็ดพันธุ์ผักกาด ขนาดเท่าเมล็ดข้าวสารหัก และบ้างมีขนาดใหญ่เท่าเมล็ดถั่วเหลือง กล่าวคือ เป็นพระธาตุที่เหลือจากที่ศพถูกเผา หรือ ได้ถวายพระเพลิงแล้ว ยังคงเหลือสภาพที่จะต้องเก็บไว้สักการบูชา
ในคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาได้กล่าวถึงการแบ่งพระบรมสารีริกธาตุของพระสมณโคดม สัมมาสัมพุทธเจ้าองค์ปัจจุบัน โดยมีการแบ่งไปประดิษฐานในนานาประเทศ ได้มีการสร้างพระสถูปบรรจุไว้ รวมทั้งสิ้น ๘ แห่ง คือ
๑. พวกเจ้าลิจฉวี ทรงสร้างสถูปบรรจุที่กรุงเวสาลี
๒. พวกเจ้าศากยะ ทรงสร้างสถูปบรรจุที่กรุงกบิลพัสดุ์
๓. พวกเจ้าถูลี ทรงสร้างสถูปบรรจุที่เมืองอัลลกัปปะ
๔. พวกเจ้าโกลิยะ ทรงสร้างสถูปบรรจุที่เมืองรามคาม
๕. พวกเจ้ามัลละแห่งเมืองปาวา ทรงสร้างสถูปบรรจุที่เมืองปาวา
๖. พวกเจ้ามัลละแห่งเมืองกุสินารา ทรงสร้างสถูปบรรจุที่กรุงกุสินารา
๗. พระเจ้าอชาตศัตรู เวเทหิบุตร ทรงสร้างสถูปบรรจุที่กรุงราชคฤห์
๘. มหาพราหมณ์ สร้างสถูปบรรจุไว้ที่เมืองเวฎฐทีกะ
ส่วนพวกเจ้าโมริยะ ได้ทราบข่าวปรินิพพานภายหลังได้ส่งทูตมาขอส่วนแบ่ง แต่ไว้แค่พระอังคาร(เถ้าถ่าน) นำไปสร้างสถูปบรรจุพระอังคารสถูป ที่เมืองปิปผลิลัน ส่วนโทณพราหมณ์ผู้ใช้ทะนานตวงพระบรมสารีริกธาตุแบ่งแก่กษัตริย์ทั้งหลาย ได้สร้างสถูปบรรจุทะนานไว้ที่เมืองกุสินารา เรียกว่า “ตุมพสถูป” ยังคงมีหลักฐานปรากฎเท่าทุกวันนี้
พระบรมสารีริกธาตุกระจายไปสู่ประเทศต่าง ๆได้อย่างไร
ลุถึงสมัยพระเจ้าอโศกมหาราชขึ้นครองราชย์ในปี พ.ศ. ๒๑๘ ทรงเลื่อมใสในทางพระพุทธศาสนาโดยได้ฟังธรรมจากนิโครธสามเณร และต่อมาได้อุปถัมภ์การทำสังคายนาครั้งที่ ๓ โดยมีพระโมคคัลลีบุตรติสสะเถระ เป็นประธาน และได้นำพระองค์เสด็จธรรมยาตราจาริกกราบไหว้พุทธสถานที่สำคัญ ได้พบพระสถูปที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุในที่ต่าง ๆ ที่เสด็จไปถึง หลังจากนั้นพระองค์ได้สร้างอาราม (วัด) จำนวนถึง ๘๔,๐๐๐ แห่งเพื่อถวายเป็นพุทธบูชาและเผยแผ่พระพุทธศาสนาให้มั่นคง ทรงรับสั่งให้สร้างพระสถูป ๘๔,๐๐๐ องค์ บรรจุพระบรมสาริริกธาตุประดิษฐานไว้ในที่ต่าง ๆ ทั้งในและนอกราชอาณาจักรของพระองค์ สันนิษฐานว่า แม้ในคราวส่งสมณทูต ๙ สาย ออกไปประกาศพระพุทธศาสนายังที่ต่าง ๆ ได้ให้อัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุไปด้วยทุกสาย ทำให้พระบรมสารีริกธาตุกระจายไปสู่นานาประเทศตั้งแต่บัดนั้นเป็นมา รวมทั้งประเทศไทยซึ่งเป็นดินแดนสุวรรณภูมิ ที่พระธรรมทูตสายที่ ๘ คือ พระโสณะ พระอุตตระ เดินทางมาถึง ได้ประดิษฐานพระพุทธศาสนาลงในดินแดนส่วนนี้ โดยมีพระมหาธาตุเจดีย์ที่นครศรีธรรมราช และพระปฐมเจดีย์ ตามหลักฐานว่าสร้างขึ้นเพื่อบรรจุพระบรมสาริกริกธาตุเป็นหลักฐานสืบมาถึงทุกวันนี้.


*บันทึกข้อมูล และถ่ายภาพ โดย ดร.พระมหาถนัด อตฺถจารี